Bài dự thi Giải Búa Liềm Vàng năm 2025 của Đảng bộ Công ty Thuốc lá Long An

Tiều đề: Xây dựng Đảng và Trí tuệ nhân tạo (AI)

Tác giả: Trần Thị Mai Trang (Tài chính kế toán)

Vai trò của Trí tuệ nhân tạo trong Công cuộc Xây dựng và Bảo vệ Đảng Cộng sản Việt Nam

1. Giới thiệu

Sự trỗi dậy toàn cầu của Trí tuệ nhân tạo

Thế kỷ 21 đang chứng kiến sự phát triển vũ bão của Trí tuệ nhân tạo (AI), một lĩnh vực công nghệ nền tảng đang định hình lại sâu sắc các ngành công nghiệp, phương thức quản trị quốc gia và đời sống hàng ngày trên toàn thế giới.¹ AI, với khả năng mô phỏng các chức năng nhận thức của con người như học hỏi, suy luận, giải quyết vấn đề, nhận dạng hình ảnh và hiểu ngôn ngữ tự nhiên ³, đã trở thành động lực cốt lõi của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.¹ Từ các trợ lý ảo trong điện thoại thông minh đến các hệ thống phân tích dữ liệu phức tạp trong y tế và tài chính, AI đang hiện diện ngày càng sâu rộng, mang lại những tiềm năng to lớn nhưng cũng đặt ra không ít thách thức.

Đảng Cộng sản Việt Nam: Sứ mệnh Thường xuyên và Sống còn về Xây dựng và Bảo vệ Đảng

Trong bối cảnh đó, Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN), với vai trò lãnh đạo Nhà nước và xã hội đã được hiến định ⁸, tiếp tục thực hiện hai nhiệm vụ nền tảng, xuyên suốt và có ý nghĩa sống còn: xây dựng Đảng và bảo vệ Đảng.⁹ Xây dựng Đảng bao gồm việc củng cố Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu, giữ vững bản chất cách mạng và khoa học.⁹ Bảo vệ Đảng là bảo vệ nền tảng tư tưởng (chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh), bảo vệ Cương lĩnh, đường lối, bảo vệ tổ chức và cán bộ, đảng viên, chống lại các âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch, bảo đảm sự ổn định chính trị và vai trò lãnh đạo của Đảng.¹³ Đây là những nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, quyết định sự tồn vong của Đảng và chế độ, gắn liền với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.¹⁴ Công tác xây dựng Đảng được xác định là nhiệm vụ “then chốt”.¹⁰

AI như một Công cụ Chiến lược cho Đảng Cộng sản Việt Nam

Sự phát triển của AI không chỉ mang ý nghĩa công nghệ đơn thuần mà còn mở ra những khả năng mới, có thể trở thành một công cụ chiến lược hỗ trợ ĐCSVN thực hiện hiệu quả hơn các sứ mệnh cốt lõi của mình. Bài luận này tập trung khám phá và phân tích vai trò của AI trong việc nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và bảo vệ Đảng. Đồng thời, bài viết cũng xem xét những thách thức, rủi ro tiềm ẩn và yêu cầu đặt ra trong quá trình ứng dụng công nghệ mới này vào lĩnh vực chính trị – một lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm và phức tạp.¹ Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn cân bằng, đa chiều về mối quan hệ tương tác giữa AI và các hoạt động nền tảng của ĐCSVN trong bối cảnh mới.

Bản chất công nghệ của AI, với khả năng xử lý thông tin, tự động hóa và tối ưu hóa quy trình ²¹, mang đến tiềm năng ứng dụng trong nhiều khía cạnh của công tác Đảng. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bối cảnh chính trị Việt Nam không chỉ đơn thuần là nâng cao hiệu suất hành chính như trong môi trường doanh nghiệp. Nó còn liên quan mật thiết đến việc củng cố sự lãnh đạo, tăng cường kiểm soát, đảm bảo an ninh tư tưởng và an ninh chế độ. Khả năng tối ưu hóa của AI có thể hỗ trợ mục tiêu xây dựng một Đảng vững mạnh ⁹, trong khi năng lực phân tích và giám sát của nó lại phục vụ trực tiếp cho nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng và chống lại các mối đe dọa.¹³ Chính tính chất kép này – vừa nâng cao hiệu quả, vừa tăng cường kiểm soát và bảo mật – là đặc điểm nổi bật và là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong việc phân tích vai trò của AI đối với công tác xây dựng và bảo vệ Đảng.

2. Tìm hiểu về AI và Mức độ Liên quan trong Bối cảnh Việt Nam

Định nghĩa Trí tuệ nhân tạo (AI)

Trí tuệ nhân tạo (AI) là một lĩnh vực của khoa học máy tính tập trung vào việc tạo ra các hệ thống máy móc có khả năng thực hiện các nhiệm vụ thường đòi hỏi trí tuệ con người.³ Các hệ thống này mô phỏng các chức năng nhận thức như học hỏi từ dữ liệu, suy luận logic, giải quyết vấn đề, hiểu ngôn ngữ tự nhiên, nhận dạng mẫu và đưa ra quyết định.³ Nền tảng của AI hiện đại dựa trên nhiều công nghệ, trong đó nổi bật là Học máy (Machine Learning – ML), Học sâu (Deep Learning – DL) và Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing – NLP).²¹ ML cho phép máy tính học hỏi từ dữ liệu mà không cần lập trình tường minh, DL là một nhánh của ML sử dụng mạng nơ-ron nhân tạo phức tạp để xử lý các mẫu tinh vi hơn, còn NLP giúp máy tính hiểu và tương tác bằng ngôn ngữ con người. Hiện nay, hầu hết các ứng dụng AI thuộc loại AI yếu (Narrow AI), được thiết kế cho các nhiệm vụ cụ thể, trong khi AI mạnh (General AI) – có khả năng thực hiện mọi nhiệm vụ trí tuệ như con người – vẫn còn mang tính lý thuyết.²⁴ Các loại AI cũng có thể được phân loại theo chức năng, như AI phản ứng (chỉ dựa trên dữ liệu hiện tại) hay AI có bộ nhớ hạn chế (sử dụng kinh nghiệm quá khứ để ra quyết định).²³ Việc hiểu rõ các khái niệm và phân loại này giúp xác định phạm vi ứng dụng thực tế của AI trong công tác Đảng hiện nay và tiềm năng trong tương lai.

Chiến lược Quốc gia về AI của Việt Nam (Quyết định 127/QĐ-TTg)

Nhận thức được tầm quan trọng chiến lược của AI, ngày 26 tháng 1 năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ban hành Quyết định số 127/QĐ-TTg phê duyệt “Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo đến năm 2030”.⁷ Chiến lược này đặt ra những mục tiêu tham vọng và định hướng rõ ràng, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc nắm bắt cơ hội từ AI.⁷

• Mục tiêu: Đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu nằm trong nhóm 4 nước dẫn đầu ASEAN và nhóm 50 nước dẫn đầu thế giới về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI. Các mục tiêu cụ thể bao gồm xây dựng 10 thương hiệu AI uy tín khu vực, phát triển 3 trung tâm quốc gia về lưu trữ dữ liệu lớn và tính toán hiệu năng cao, hình thành 3 trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia về AI, và xây dựng đội ngũ nhân lực AI chất lượng cao.⁷ Chiến lược cũng nhấn mạnh việc ứng dụng rộng rãi AI trong hành chính công, dịch vụ công trực tuyến để giảm thời gian, chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đặc biệt tại các đô thị lớn.⁷ Quan trọng hơn, mục tiêu đến năm 2030 bao gồm việc ứng dụng AI phục vụ các nhiệm vụ quốc phòng an ninh, cứu hộ, cứu nạn, phòng chống thiên tai và ứng phó sự cố, dịch bệnh.⁷
• Định hướng chiến lược: Để đạt được các mục tiêu trên, Chiến lược đề ra các định hướng lớn bao gồm: (1) Xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và hành lang pháp lý thuận lợi cho AI; (2) Xây dựng hạ tầng dữ liệu và tính toán hiện đại, thúc đẩy chia sẻ dữ liệu mở; (3) Phát triển hệ sinh thái AI toàn diện (nguồn nhân lực, tổ chức R&D, thu hút đầu tư); (4) Thúc đẩy ứng dụng AI trong doanh nghiệp, quốc phòng an ninh và các lĩnh vực kinh tế – xã hội; (5) Tăng cường hợp tác quốc tế.⁷
• Lĩnh vực ưu tiên: Chiến lược xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên ứng dụng AI, trong đó có quản lý công (hành chính công, dịch vụ công, quản lý đô thị) và quốc phòng, an ninh (hiện đại hóa trang thiết bị, phòng chống tội phạm công nghệ cao, chiến tranh mạng).⁷ Điều này cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa chiến lược AI quốc gia với các nhiệm vụ cốt lõi của nhà nước và hệ thống chính trị, bao gồm cả việc bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng. Các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, giao thông, nông nghiệp, công nghiệp, tài chính cũng được ưu tiên.⁷

Hiện trạng Ứng dụng AI trong Quản lý Nhà nước tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã có những bước đi đầu tiên trong việc ứng dụng AI vào khu vực công. Một số cơ quan nhà nước đã triển khai các giải pháp AI để nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện dịch vụ công.²⁹ Ví dụ bao gồm việc sử dụng chatbot để hỗ trợ giải đáp thông tin, cung cấp dịch vụ công trực tuyến ³⁰; ứng dụng AI trong phân tích dữ liệu phục vụ quản lý đô thị, giao thông ³⁴; tự động hóa một số quy trình xử lý hồ sơ, văn bản ³⁶; hay sử dụng trợ lý ảo hỗ trợ công chức, viên chức trong công việc.³⁰ Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là những địa phương đi đầu trong việc thí điểm các nền tảng quản trị hành chính thông minh có tích hợp AI.³⁴ Những ứng dụng này bước đầu cho thấy tiềm năng của AI trong việc tiết kiệm nguồn lực, thời gian và nâng cao hiệu quả công việc.³¹ Việt Nam cũng được xếp hạng tương đối tốt về mức độ sẵn sàng ứng dụng AI của chính phủ.²⁹

Những Thách thức trong Việc Áp dụng AI

Mặc dù có những nỗ lực và kết quả ban đầu, việc triển khai AI trong khu vực công tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức đáng kể.³¹

• Hạ tầng dữ liệu và tính toán: Dữ liệu trong các cơ quan nhà nước còn phân tán, thiếu chuẩn hóa và liên kết, gây khó khăn cho việc tích hợp và phân tích trên quy mô lớn.³¹ Hạ tầng tính toán hiệu năng cao còn hạn chế.⁷ Việc thúc đẩy dữ liệu mở gặp nhiều trở ngại.³¹
• Nguồn nhân lực: Thiếu hụt nghiêm trọng đội ngũ chuyên gia AI và cán bộ công chức có đủ kiến thức, kỹ năng để triển khai, vận hành và quản lý các hệ thống AI.³¹
• Khung pháp lý và chính sách: Hệ thống pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật và các quy định về quản trị dữ liệu, đạo đức AI, trách nhiệm giải trình còn chưa hoàn thiện và chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ.²⁰
• Nguồn lực tài chính: Ngân sách nhà nước dành cho R&D và ứng dụng AI còn hạn chế. Cơ chế tài chính, quy trình mua sắm công hiện tại chưa thực sự phù hợp và linh hoạt cho các dự án công nghệ cao, nhiều rủi ro như AI.³¹
• Thiếu đồng bộ: Các ứng dụng AI còn mang tính đơn lẻ, thiếu sự kết nối và đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương.³¹

Việc Chiến lược quốc gia 127/QĐ-TTg ⁷ đặt ưu tiên cao cho quốc phòng, an ninh và quản lý công cho thấy rõ định hướng từ cấp cao nhất về việc gắn kết phát triển AI với các chức năng cốt lõi của nhà nước, bao gồm cả việc hỗ trợ vai trò lãnh đạo của ĐCSVN. Tuy nhiên, những thách thức thực tế trong triển khai như đã nêu ³¹ cho thấy có thể tồn tại một khoảng cách giữa tham vọng chiến lược và năng lực thực thi. Điều này có nghĩa là, mặc dù ý định sử dụng AI cho các nhiệm vụ liên quan đến Đảng là rất rõ ràng, nhưng khả năng hiện thực hóa có thể bị chậm lại hoặc gặp trở ngại. Sự thành công của việc ứng dụng AI trong công tác Đảng, do đó, phụ thuộc rất lớn vào việc giải quyết hiệu quả những thách thức chung về hạ tầng, nhân lực, pháp lý và tài chính trong quá trình triển khai AI trên phạm vi quốc gia.

3. Phát huy vai trò của AI trong Tăng cường Công tác Xây dựng Đảng

Công tác xây dựng Đảng bao gồm nhiều mặt: chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ.¹¹ AI, với các năng lực phân tích, tự động hóa và hỗ trợ ra quyết định, có thể đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả và chất lượng của các mặt công tác này.

3.1. Tinh gọn Quy trình Chính trị và Hành chính

Một trong những ứng dụng trực tiếp nhất của AI là tối ưu hóa các quy trình hành chính trong Đảng. Các công cụ như chatbot và trợ lý ảo AI ³⁰ có thể tự động hóa việc trả lời các câu hỏi thường gặp, cung cấp thông tin nội bộ, hỗ trợ quản lý lịch làm việc, sắp xếp cuộc họp.³² Công nghệ tự động hóa quy trình (RPA) kết hợp AI có thể xử lý các tác vụ lặp đi lặp lại như quản lý văn bản, lưu trữ hồ sơ, tạo báo cáo sơ bộ ³², giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho cán bộ, đảng viên.²¹ Điều này phù hợp với chủ trương xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.¹¹

3.2. Củng cố Công tác Giáo dục Tư tưởng và Lý luận

Nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.¹⁰ AI có thể trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc tuyên truyền, giáo dục và củng cố nền tảng tư tưởng này.

• Cá nhân hóa học tập: Tương tự như trong lĩnh vực giáo dục ²², AI có thể phân tích trình độ, nhu cầu và khả năng tiếp thu của từng cán bộ, đảng viên để cung cấp các tài liệu học tập lý luận chính trị phù hợp, xây dựng lộ trình học tập cá nhân hóa. Các nền tảng học tập trực tuyến tích hợp AI có thể tạo ra các bài giảng tương tác, bài kiểm tra đánh giá và cung cấp phản hồi tức thì.
• Hỗ trợ nghiên cứu và biên soạn: Các công cụ AI xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể hỗ trợ các nhà lý luận trong việc tra cứu tài liệu, tổng hợp thông tin, phân tích các văn kiện, và thậm chí hỗ trợ soạn thảo các bài viết, báo cáo, bài phát biểu theo đúng đường lối, quan điểm của Đảng.⁴ Các công cụ kiểm tra ngữ pháp và văn phong như Grammarly ³² cũng có thể nâng cao chất lượng văn bản chính trị.
• Tuyên truyền hiệu quả: AI có thể phân tích dữ liệu người dùng để xác định đối tượng mục tiêu và tối ưu hóa việc phân phối các nội dung tuyên truyền, giáo dục tư tưởng qua các kênh truyền thông khác nhau, đảm bảo thông điệp của Đảng đến được với đông đảo cán bộ, đảng viên và quần chúng một cách hiệu quả nhất.¹⁹

3.3. Tối ưu hóa Công tác Cán bộ

Công tác cán bộ là “then chốt của then chốt” ¹¹, và AI có thể cung cấp các công cụ hỗ trợ quan trọng, dù cần được áp dụng một cách thận trọng.

• Hỗ trợ đánh giá cán bộ: Các quy trình đánh giá cán bộ, công chức, viên chức hiện nay tạo ra một lượng lớn dữ liệu về kết quả công tác, phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực lãnh đạo.⁴⁹ AI có thể được sử dụng để tổng hợp, phân tích các dữ liệu này một cách khách quan và hệ thống hơn, hỗ trợ người có thẩm quyền đưa ra nhận xét, đánh giá.⁴⁹ AI có thể phân tích tiến độ, chất lượng công việc được giao ⁴⁹, hoặc phân tích các văn bản báo cáo, tự kiểm điểm để nhận diện các mẫu hành vi hoặc năng lực. Tuy nhiên, cần đảm bảo AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn vai trò đánh giá của con người, đặc biệt là đối với các tiêu chí định tính phức tạp.
• Hỗ trợ quy hoạch cán bộ: Công tác quy hoạch cán bộ đòi hỏi việc rà soát, lựa chọn những cá nhân có đủ tiêu chuẩn, điều kiện cho các chức vụ lãnh đạo, quản lý trong tương lai.⁵² Việc xây dựng cơ sở dữ liệu lớn (Big Data) về đội ngũ cán bộ, bao gồm quá trình công tác, đào tạo, kết quả đánh giá, năng lực sở trường ⁵³, kết hợp với các thuật toán AI, có thể giúp nhận diện các ứng viên tiềm năng, phân tích sự phù hợp với yêu cầu của từng vị trí, và dự báo khả năng phát triển. Đề xuất coi dữ liệu hồ sơ cán bộ là “dữ liệu cốt lõi” ⁵⁴ cho thấy tầm quan trọng của việc số hóa và khai thác nguồn dữ liệu này.

3.4. Hỗ trợ Công tác Xây dựng Đảng về Đạo đức và Phòng, chống Tham nhũng

Đảng ta đặc biệt coi trọng xây dựng Đảng về đạo đức, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.¹¹ AI có thể đóng góp vào nhiệm vụ này thông qua khả năng phân tích dữ liệu quy mô lớn. Các hệ thống AI có thể rà soát các giao dịch tài chính, hồ sơ kê khai tài sản, dữ liệu đấu thầu, mua sắm công để phát hiện các dấu hiệu bất thường, các mẫu hành vi đáng ngờ, hoặc các mạng lưới quan hệ có khả năng dẫn đến tham nhũng, tiêu cực.³¹ Việc này giúp cung cấp thông tin đầu vào quan trọng cho công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng.

3.5. Cung cấp Thông tin Hỗ trợ Hoạch định Chủ trương, Chính sách

Để đưa ra các chủ trương, đường lối đúng đắn, phù hợp với thực tiễn, Đảng cần nắm bắt chính xác tình hình đất nước và thế giới. AI có thể phân tích các nguồn dữ liệu khổng lồ và đa dạng, từ số liệu thống kê kinh tế – xã hội ⁵⁷, báo cáo ngành, đến dư luận xã hội trên không gian mạng ⁶¹ và các xu hướng quốc tế.⁶⁴ Các mô hình dự báo dựa trên AI ³² có thể giúp đánh giá tác động tiềm tàng của các phương án chính sách khác nhau, hỗ trợ lãnh đạo Đảng đưa ra các quyết sách chiến lược kịp thời và có cơ sở khoa học vững chắc hơn.³⁵

Bảng 1: Ánh xạ Ứng dụng AI vào các Nhiệm vụ Xây dựng Đảng

Mặc dù AI mang lại nhiều lợi ích tiềm năng cho công tác xây dựng Đảng, việc ứng dụng nó trong các lĩnh vực nhạy cảm như đánh giá cán bộ và giáo dục tư tưởng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Khả năng của AI trong việc nhận dạng mẫu và chuẩn hóa quy trình ³ có thể dẫn đến việc các hệ thống đánh giá cán bộ ⁴⁹ ưu tiên các chỉ số định lượng, dễ đo lường hơn là các phẩm chất lãnh đạo phức tạp, mang tính định tính. Điều này có nguy cơ bỏ qua những năng lực quan trọng hoặc tạo ra một hệ thống đánh giá cứng nhắc, thiếu sự linh hoạt cần thiết trong môi trường chính trị. Tương tự, việc sử dụng AI để đảm bảo tính thống nhất trong giáo dục tư tưởng ⁴⁸ có thể vô tình làm hạn chế không gian cho tư duy phản biện hoặc các diễn giải đa dạng (trong khuôn khổ cho phép), dẫn đến sự xơ cứng về tư tưởng nếu không được quản lý cẩn trọng. Điều này có thể mâu thuẫn với nguyên tắc “phát huy dân chủ” trong Đảng.⁸ Do đó, cách thức triển khai AI trong các lĩnh vực này là yếu tố then chốt để tránh những tác động tiêu cực không mong muốn đến chất lượng đội ngũ cán bộ và sức sống của công tác tư tưởng.

4. Vận dụng AI trong Công tác Bảo vệ Đảng Hiệu quả

Bảo vệ Đảng là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên ¹⁵, bao gồm bảo vệ nền tảng tư tưởng, bảo vệ an ninh chính trị nội bộ, đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch, và bảo đảm an ninh quốc gia liên quan đến sự ổn định của chế độ. AI cung cấp những công cụ mạnh mẽ để hỗ trợ thực hiện các nhiệm vụ phức tạp này trong môi trường thông tin ngày càng phức tạp.

4.1. Bảo vệ Nền tảng Tư tưởng của Đảng (Thực hiện Nghị quyết 35)

Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chủ động, nhạy bén trong cuộc đấu tranh trên không gian mạng.⁶⁶ AI có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi nghị quyết này.

• Phát hiện và phân tích thông tin xấu độc: Sử dụng các công nghệ NLP và ML, các hệ thống AI có thể tự động quét và phân tích một khối lượng khổng lồ nội dung trên Internet (mạng xã hội, báo điện tử, blog, diễn đàn) để phát hiện sớm các tin giả (fake news), thông tin sai lệch, xuyên tạc chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hoặc bôi nhọ, hạ thấp uy tín của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.² AI có thể nhận diện các chiến dịch tuyên truyền có chủ đích, các mạng lưới tài khoản ảo (bots) phát tán thông tin độc hại.²⁰
• Hỗ trợ thẩm định và phản bác: AI có thể hỗ trợ các cơ quan chuyên trách như Ban Chỉ đạo 35 các cấp ⁶⁸ và Trung tâm Xử lý tin giả Việt Nam (VAFC) ⁷² trong việc nhanh chóng xác minh tính xác thực của thông tin, phân loại mức độ nguy hại, và cung cấp dữ liệu, luận cứ để xây dựng các nội dung đấu tranh, phản bác một cách hiệu quả và kịp thời.⁷³
• Lan tỏa thông tin tích cực: AI không chỉ giúp phát hiện cái xấu mà còn có thể hỗ trợ tạo ra và lan tỏa các thông tin tích cực, các câu chuyện tốt, các bài viết bảo vệ quan điểm, đường lối của Đảng một cách chủ động và có định hướng, tiếp cận đúng đối tượng.¹⁹

4.2. Giám sát và Phân tích Dư luận Xã hội và Xu hướng Xã hội

Việc nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng và những bức xúc trong nhân dân là yếu tố quan trọng để Đảng điều chỉnh chính sách và duy trì sự ổn định xã hội. AI cung cấp khả năng phân tích dư luận xã hội trên không gian mạng một cách hiệu quả.⁶¹ Các công cụ AI có thể thực hiện phân tích tình cảm (sentiment analysis) để đánh giá thái độ của công chúng (tích cực, tiêu cực, trung lập) đối với một chủ trương, chính sách hoặc sự kiện cụ thể; xác định các chủ đề (topic modeling) đang được thảo luận nhiều nhất; và nhận diện các xu hướng dư luận đang nổi lên. Kết quả phân tích này giúp lãnh đạo Đảng có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về đời sống xã hội, sớm phát hiện các điểm nóng tiềm ẩn hoặc những vấn đề cần giải quyết, từ đó có những phản ứng chính sách phù hợp.

4.3. Tăng cường An ninh mạng cho các Hệ thống Trọng yếu của Đảng và Nhà nước

Trong thời đại số, an ninh mạng là yếu tố sống còn đối với hoạt động của Đảng và Nhà nước. AI đang cách mạng hóa lĩnh vực an ninh mạng.⁷⁵

• Phát hiện và ứng phó mối đe dọa: Các hệ thống AI có thể phân tích liên tục luồng dữ liệu mạng khổng lồ để phát hiện các hành vi bất thường, các dấu hiệu của mã độc, các cuộc tấn công lừa đảo (phishing), tấn công từ chối dịch vụ (DDoS) hoặc các nỗ lực xâm nhập trái phép vào hệ thống thông tin của các cơ quan Đảng, Nhà nước.³⁵ AI giúp phát hiện các mối đe dọa nhanh hơn và chính xác hơn so với các phương pháp truyền thống, kể cả các cuộc tấn công tinh vi hoặc chưa từng biết đến (zero-day attacks).⁷⁸
• Tự động hóa phòng thủ: AI có thể tự động thực hiện các hành động ứng phó ban đầu khi phát hiện mối đe dọa, như cách ly thiết bị bị nhiễm mã độc, chặn lưu lượng truy cập đáng ngờ, hoặc cập nhật các quy tắc bảo mật, giúp giảm thiểu thiệt hại và tiết kiệm thời gian cho các chuyên gia an ninh mạng.⁷⁹
• Bảo vệ dữ liệu: AI hỗ trợ việc phân loại dữ liệu, quản lý quyền truy cập, và phát hiện các hành vi truy cập hoặc chia sẻ dữ liệu bất thường, góp phần bảo vệ các thông tin nhạy cảm của Đảng và Nhà nước.⁵⁶
• Nâng cao năng lực cho lực lượng chuyên trách: AI là công cụ hỗ trợ đắc lực cho các đơn vị như Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) – Bộ Công an ⁸³ và Cục An toàn thông tin – Bộ Thông tin và Truyền thông ⁷⁶ trong việc giám sát, phân tích, cảnh báo và xử lý các sự cố an ninh mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

4.4. Hỗ trợ các Mục tiêu An ninh Quốc gia liên quan đến Ổn định Chính trị

An ninh quốc gia và ổn định chính trị là điều kiện tiên quyết cho sự lãnh đạo của Đảng. Quyết định 127/QĐ-TTg đã xác định rõ việc ứng dụng AI trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh là một ưu tiên chiến lược.⁷ AI có thể được ứng dụng trong phân tích tình báo từ các nguồn dữ liệu lớn (hình ảnh vệ tinh, dữ liệu viễn thông, tin tức mở,…), hỗ trợ giám sát biên giới ¹⁶, dự báo và phòng ngừa các hoạt động khủng bố, bạo loạn, hoặc các mối đe dọa an ninh phi truyền thống khác. Việc ứng dụng AI để thông minh hóa, hiện đại hóa trang thiết bị quân sự, xây dựng các phương án tác chiến, phòng thủ ⁷ cũng góp phần củng cố sức mạnh quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc và chế độ xã hội chủ nghĩa.¹⁴ Khả năng phân tích và dự báo của AI cũng hỗ trợ công tác hoạch định chiến lược an ninh quốc gia.³⁵

Bảng 2: Ánh xạ Ứng dụng AI vào các Nhiệm vụ Bảo vệ Đảng

Việc sử dụng AI cho mục đích bảo vệ Đảng, đặc biệt là trong giám sát không gian mạng ⁶ và chống lại các quan điểm bị coi là sai trái, thù địch dưới danh nghĩa “tin giả” ⁶⁷, đặt ra một vấn đề phức tạp về ranh giới giữa bảo vệ nền tảng tư tưởng hợp pháp và việc hạn chế các ý kiến phê bình hoặc quan điểm khác biệt chính đáng. Định nghĩa về “thông tin xấu độc” hay “quan điểm sai trái” có thể mang tính chủ quan trong bối cảnh chính trị.⁶⁷ Nếu việc áp dụng AI để lọc và kiểm duyệt thông tin quá rộng rãi hoặc thiếu minh bạch, nó có thể dẫn đến việc bóp nghẹt các cuộc tranh luận cần thiết cho sự phát triển chính sách và phản hồi xã hội – vốn là một chức năng quan trọng của tổ chức cơ sở đảng trong việc phản ánh tâm tư, nguyện vọng của quần chúng.⁸⁶ Sự kiểm duyệt quá mức, dù nhằm mục đích bảo vệ Đảng trong ngắn hạn, lại có nguy cơ làm xói mòn lòng tin của công chúng và tính chính đáng ⁵⁵ của Đảng trong dài hạn. Điều này tạo ra một nghịch lý tiềm ẩn: các biện pháp phòng thủ có thể trở nên phản tác dụng nếu chúng làm tổn hại đến mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân – nền tảng vững chắc nhất của chế độ.

5. Đối mặt với Thách thức và Rủi ro trong Triển khai AI

Việc ứng dụng AI vào công tác xây dựng và bảo vệ Đảng, bên cạnh những lợi ích to lớn, cũng tiềm ẩn nhiều thách thức và rủi ro cần được nhận diện và quản lý chặt chẽ.

5.1. Hạn chế về Kỹ thuật, Dữ liệu và Nguồn nhân lực

Những thách thức chung trong việc triển khai AI tại Việt Nam ³¹ càng trở nên rõ nét hơn khi áp dụng vào lĩnh vực đặc thù của công tác Đảng.

• Dữ liệu: Thiếu các bộ dữ liệu lớn, chất lượng cao, được chuẩn hóa và tích hợp liên quan trực tiếp đến các hoạt động của Đảng (ví dụ: dữ liệu đánh giá cán bộ đa chiều, dữ liệu về hiệu quả công tác tư tưởng, dữ liệu về các mối đe dọa an ninh phi truyền thống). Việc thu thập, làm sạch và quản trị các loại dữ liệu nhạy cảm này đòi hỏi quy trình chặt chẽ và công nghệ phù hợp.⁵³
• Nhân lực: Tình trạng thiếu hụt cán bộ, đảng viên có kiến thức chuyên sâu về AI, khoa học dữ liệu và an ninh mạng ngay trong bộ máy của Đảng là một rào cản lớn.¹⁹ Việc đào tạo, bồi dưỡng và thu hút nhân tài công nghệ vào phục vụ công tác Đảng là yêu cầu cấp bách nhưng không dễ dàng.
• Hạ tầng và Kinh phí: Xây dựng và duy trì hạ tầng tính toán hiệu năng cao, các nền tảng AI chuyên dụng đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn, trong khi cơ chế tài chính cho các dự án công nghệ cao, đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, còn nhiều vướng mắc.⁷

5.2. Rủi ro An ninh: Lỗ hổng và Sự Lợi dụng của Đối phương

Bản thân các hệ thống AI không phải là bất khả xâm phạm. Chúng có thể chứa đựng lỗ hổng bảo mật hoặc bị tấn công bằng các kỹ thuật tinh vi như “đầu độc dữ liệu” (data poisoning – đưa dữ liệu sai lệch vào quá trình huấn luyện) hoặc “tấn công né tránh” (evasion attacks – thay đổi dữ liệu đầu vào để đánh lừa mô hình AI).⁷⁹

Tuy nhiên, rủi ro lớn hơn đến từ việc các thế lực thù địch, phản động chủ động khai thác sức mạnh của AI để chống phá Đảng và Nhà nước Việt Nam. Chúng có thể sử dụng AI để:

• Tạo ra và lan truyền tin giả, thông tin sai lệch (disinformation) ở quy mô lớn và tốc độ chóng mặt: Sử dụng công nghệ deepfake (tạo video, âm thanh giả mạo người thật), các mô hình ngôn ngữ lớn để tạo ra các bài viết, bình luận xuyên tạc một cách tự động và tinh vi, nhắm vào uy tín của lãnh đạo, nền tảng tư tưởng của Đảng, hoặc gây chia rẽ đoàn kết dân tộc.²
• Thực hiện các cuộc tấn công mạng tinh vi hơn: Sử dụng AI để tự động dò tìm lỗ hổng, bẻ khóa mật khẩu, thực hiện các cuộc tấn công lừa đảo cá nhân hóa, hoặc tấn công vào hạ tầng thông tin trọng yếu của Đảng và Nhà nước.⁷⁸
• Thao túng dư luận: Phân tích dữ liệu người dùng để “vẽ chân dung” tâm lý, quan điểm và nhắm mục tiêu tuyên truyền, kích động một cách hiệu quả hơn.²⁰

Như vậy, AI trở thành một vũ khí hai lưỡi trong cuộc đấu tranh tư tưởng và bảo vệ an ninh trên không gian mạng.

5.3. Các Cân nhắc về Đạo đức

Việc ứng dụng AI trong lĩnh vực chính trị và quản lý nhà nước đặt ra hàng loạt vấn đề đạo đức phức tạp cần được giải quyết.¹

• Thiên vị và Công bằng (Bias and Fairness): Các thuật toán AI được huấn luyện dựa trên dữ liệu lịch sử, và nếu dữ liệu đó chứa đựng những thành kiến tiềm ẩn (về giới tính, vùng miền, dân tộc,…), hệ thống AI có thể học và khuếch đại những thành kiến đó.⁶ Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu AI được dùng để hỗ trợ đánh giá cán bộ, phân bổ nguồn lực, hoặc giám sát an ninh, có thể dẫn đến các quyết định bất công hoặc phân biệt đối xử.⁹⁰
• Quyền riêng tư (Privacy): Để hoạt động hiệu quả, nhiều ứng dụng AI (đặc biệt là trong giám sát dư luận, phân tích hành vi, hoặc quản lý cán bộ) đòi hỏi thu thập và xử lý một lượng lớn dữ liệu cá nhân.⁹³ Việc này làm dấy lên lo ngại về quyền riêng tư của cán bộ, đảng viên và công dân.¹ Cần có sự cân bằng mong manh giữa nhu cầu thu thập dữ liệu để phục vụ mục tiêu chính trị, an ninh và việc tôn trọng quyền riêng tư cá nhân.
• Minh bạch và Trách nhiệm giải trình (Transparency and Accountability): Nhiều mô hình AI, đặc biệt là học sâu, hoạt động như những “hộp đen” (black boxes), khiến việc giải thích tại sao chúng đưa ra một quyết định cụ thể trở nên khó khăn.⁸⁷ Khi một hệ thống AI đưa ra quyết định sai lầm gây hậu quả (ví dụ: đánh giá sai cán bộ, nhận diện nhầm đối tượng), việc quy trách nhiệm trở nên phức tạp. Ai chịu trách nhiệm – nhà phát triển, người vận hành, hay bản thân thuật toán?
• Giám sát và Kiểm soát: Khả năng giám sát và phân tích hành vi trên quy mô lớn của AI có thể dẫn đến nguy cơ hình thành một xã hội bị giám sát quá mức, ảnh hưởng đến các quyền tự do dân sự và chính trị. Việc lạm dụng công nghệ AI để kiểm soát xã hội có thể gây ra phản ứng tiêu cực từ công chúng.⁸⁸

5.4. Nhu cầu về Khung pháp lý và Quản trị Mạnh mẽ

Để khai thác lợi ích và giảm thiểu rủi ro của AI, việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý, các quy định quản trị là yêu cầu cấp thiết.¹ Việt Nam cần có các luật, quy định và hướng dẫn cụ thể về:

• Quản trị dữ liệu: Quy định rõ ràng về thu thập, lưu trữ, xử lý, chia sẻ và bảo mật dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu cá nhân và dữ liệu nhạy cảm liên quan đến công tác Đảng và an ninh quốc gia.
• Đạo đức AI: Ban hành các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức cho việc phát triển và ứng dụng AI, tập trung vào tính công bằng, minh bạch, trách nhiệm giải trình và tôn trọng quyền con người.²⁰
• Giám sát và Kiểm toán: Thiết lập cơ chế giám sát, kiểm tra, đánh giá độc lập đối với các hệ thống AI, đặc biệt là những hệ thống có tác động lớn đến xã hội hoặc được sử dụng trong các lĩnh vực nhạy cảm.
• Trách nhiệm pháp lý: Xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan khi hệ thống AI gây ra thiệt hại hoặc đưa ra quyết định sai lầm.

Bảng 3: Các Rủi ro Chính của AI đối với ĐCSVN và Chiến lược Giảm thiểu Tiềm năng

Những thách thức về đạo đức như thiên vị, quyền riêng tư và trách nhiệm giải trình ⁶ không chỉ là vấn đề kỹ thuật đơn thuần. Chúng liên quan trực tiếp đến tính chính đáng chính trị của ĐCSVN và mối quan hệ của Đảng với nhân dân. Việc xử lý không khéo các vấn đề này, ví dụ như để xảy ra tình trạng đánh giá cán bộ thiếu công bằng do thuật toán thiên vị, hoặc các hoạt động giám sát bị coi là xâm phạm quá mức quyền riêng tư, có thể đi ngược lại mục tiêu “phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân” ⁸ và làm suy giảm niềm tin của nhân dân.⁵⁵ Một khi lòng tin bị xói mòn, nó có thể tạo ra mảnh đất màu mỡ cho chính những luận điệu chống phá mà Đảng đang tìm cách ngăn chặn. Do đó, việc thiết lập một cơ chế quản trị AI có đạo đức, minh bạch và trách nhiệm không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là một đòi hỏi chính trị cấp thiết để bảo đảm sự thành công và bền vững của việc ứng dụng AI trong công tác Đảng.

6. Khuyến nghị Chiến lược và Kết luận

Để khai thác hiệu quả tiềm năng của AI đồng thời quản lý các rủi ro trong công tác xây dựng và bảo vệ Đảng, cần có một cách tiếp cận chiến lược, chủ động và thận trọng.

6.1. Xây dựng Chiến lược AI Riêng biệt, Phù hợp với Đặc thù của Đảng

Bên cạnh việc thực hiện Chiến lược quốc gia về AI ⁷, ĐCSVN cần xây dựng một chiến lược ứng dụng AI riêng, cụ thể hóa các mục tiêu, lộ trình và giải pháp phù hợp với đặc thù hoạt động của Đảng. Chiến lược này cần xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên trong công tác xây dựng Đảng ⁹ và bảo vệ Đảng ¹³ nơi AI có thể mang lại giá trị cao nhất, đồng thời lồng ghép việc áp dụng công nghệ với các yêu cầu về đổi mới tổ chức, phương thức lãnh đạo.

6.2. Ưu tiên Hướng dẫn Đạo đức và AI Có Trách nhiệm

Việc thiết lập các nguyên tắc đạo đức và cơ chế giám sát chặt chẽ cho việc sử dụng AI trong nội bộ Đảng phải được đặt lên hàng đầu.¹ Cần xây dựng các quy định rõ ràng về chống thiên vị, bảo vệ quyền riêng tư, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các hệ thống AI, đặc biệt trong các ứng dụng nhạy cảm như đánh giá cán bộ hay giám sát an ninh, cần được thiết kế để có thể kiểm toán và giải thích được quyết định ở mức độ phù hợp.

6.3. Đầu tư vào Vốn Con người và Hạ tầng Công nghệ

Giải quyết các điểm nghẽn về nhân lực và hạ tầng ¹⁹ là điều kiện tiên quyết. Cần có kế hoạch đầu tư dài hạn và quy mô lớn vào việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về AI và khoa học dữ liệu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên ở các cấp. Đồng thời, cần xây dựng hạ tầng dữ liệu mạnh mẽ, an toàn và tích hợp, phục vụ riêng cho nhu cầu của công tác Đảng, có thể tận dụng các trung tâm dữ liệu quốc gia đang được xây dựng.⁷

6.4. Thúc đẩy Hợp tác và Đổi mới Sáng tạo có Kiểm soát

Khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) về AI trong nội bộ, đồng thời có thể hợp tác một cách có kiểm soát với các doanh nghiệp nhà nước mạnh về công nghệ, các tập đoàn công nghệ quốc phòng ⁹⁶, các viện nghiên cứu và trường đại học uy tín trong nước ²⁹ để phát triển các giải pháp AI chuyên biệt. Cần duy trì quyền kiểm soát chặt chẽ đối với các ứng dụng và dữ liệu nhạy cảm. Hợp tác quốc tế ⁷ cần được cân nhắc kỹ lưỡng trong khuôn khổ đảm bảo an ninh quốc gia và an ninh chính trị.

6.5. Hoàn thiện Khung pháp lý và Quy định

Đảng cần chủ động tham gia vào quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật quốc gia về AI, đảm bảo các quy định pháp luật vừa tạo điều kiện cho phát triển, vừa phòng ngừa rủi ro, đồng thời phù hợp với mục tiêu và yêu cầu của Đảng.¹ Song song đó, cần ban hành các quy định, quy chế nội bộ của Đảng về việc quản lý và sử dụng AI trong các hoạt động của Đảng.

6.6. Đánh giá Kết luận

Trí tuệ nhân tạo mang lại tiềm năng to lớn trong việc hiện đại hóa và nâng cao năng lực của ĐCSVN trong cả hai nhiệm vụ cốt lõi là xây dựng và bảo vệ Đảng. Từ việc tối ưu hóa công tác hành chính, củng cố giáo dục tư tưởng, hỗ trợ công tác cán bộ, đến việc bảo vệ nền tảng tư tưởng trên không gian mạng, tăng cường an ninh mạng và hỗ trợ hoạch định chính sách, AI có thể trở thành một công cụ đắc lực.

Tuy nhiên, việc hiện thực hóa tiềm năng này đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động, có chiến lược và hết sức thận trọng. Những thách thức về công nghệ, dữ liệu, nhân lực, cùng với các rủi ro về an ninh, đạo đức và quản trị là không thể xem nhẹ. Chìa khóa thành công nằm ở khả năng khai thác sức mạnh của AI trong khi giảm thiểu hiệu quả các rủi ro thông qua một hệ thống quản trị mạnh mẽ, các cân nhắc đạo đức sâu sắc và sự thích ứng liên tục. Công nghệ phải phục vụ cho các mục tiêu chính trị dài hạn của Đảng và củng cố mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, chứ không phải làm suy yếu nó. Cuối cùng, sự thành công trong việc tích hợp AI vào công tác Đảng phụ thuộc vào khả năng điều hướng một cách khéo léo sự căng thẳng vốn có giữa việc tận dụng AI để tăng cường hiệu quả và kiểm soát, với việc duy trì sự linh hoạt về tư tưởng và tính chính đáng trong mắt công chúng – những yếu tố cần thiết cho sự lãnh đạo bền vững. Việc quá phụ thuộc vào AI để kiểm soát cứng nhắc có thể làm xơ cứng bộ máy và hạn chế khả năng thích ứng của Đảng trước những biến đổi của thực tiễn ⁸, trong khi việc bỏ qua các năng lực phòng thủ của AI có thể khiến Đảng dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa trong thời đại thông tin.² Việc tìm ra điểm cân bằng chiến lược này – kết hợp hài hòa giữa sức mạnh công nghệ và sự nhạy bén chính trị – sẽ là yếu tố quyết định để ĐCSVN tiếp tục giữ vững vai trò lãnh đạo ⁸ trong kỷ nguyên số.